Okiełznaj światło. Zastosuj te zasady i akcesoria, żeby robić lepsze zdjęcia z długim czasem naświetlania

Zacznijmy jednak od początku. Czym właściwie jest czas naświetlania i o co z tym chodzi? Kluczową rolę odgrywa tutaj migawka aparatu - to mechanizm, który reguluje, przez ile czasu światło może padać na powierzchnię światłoczułą (na matrycę lub film). W zależności od długości jej otwarcia określany jest czas naświetlania - im dłużej pozostaje otwarta, tym więcej światła wpada “do środka”, tworząc obraz. Dlatego fotografując w słabych warunkach oświetleniowych, np. nocą, należy wybrać dłuższy czas naświetlania, a robiąc zdjęcie w jasnym, mocnym świetle - krótszy. Oprócz warunków oświetleniowych istotne jest również to, w jaki sposób chcemy zarejestrować dany kadr.

W zależności od doboru czasu naświetlania możesz uzyskać różnorodne efekty. Najlepiej zobrazować to na przykładzie. Wyobraź sobie, że chcesz sfotografować rwący potok lub wodospad, ale zależy ci na tym, aby spływająca woda była delikatnie rozmyta i tworzyła jednolitą, białą smugę. Aby zarejestrować ten ruch na zdjęciu, musisz zastosować właśnie długi czas naświetlania. Jeśli natomiast zależy ci na idealnym “zamrożeniu” danego momentu czy poruszającego się obiektu, np. kropli wody czy ptaka w locie, konieczne będzie użycie krótkiego czasu naświetlania. 

Zatem krótki czas naświetlania pozwala zatrzymać ruch i wyeliminować rozmycia. Z techniki tej warto skorzystać jeśli zależy nam na przykład na wykonaniu szczegółowego, ostrego portretu lub chcemy zarejestrować szybko poruszające się obiekty w konkretnym momencie. Sprawdza się przede wszystkim w fotografii sportowej czy zwierząt. Długi czas naświetlania niejako pokazuje ruch, a więc uwydatniony zostaje efekt rozmycia, smużenia czy wygładzania przedstawionych obiektów czy zjawisk, co powoduje, że zdjęcie jest bardziej dynamiczne i często nabiera artystycznego wyrazu.

Jak wspomniałam wyżej, użycie długiego czasu naświetlania idealnie sprawdzi się podczas fotografowania krajobrazów, w tym wodospadów, rzek, morza czy zachodu lub wschodu słońca. Dobierając odpowiednio długi czas otwarcia migawki, sprawimy, że płynąca woda czy przesuwające się po niebie chmury efektownie zostaną rozmyte. W ten sposób możemy tworzyć naprawdę malownicze kompozycje. 

Z długiego czasu naświetlania warto również skorzystać podczas fotografowania w warunkach nocnych. Za pomocą tej techniki możemy w ciekawy sposób zarejestrować na przykład miasto nocą, w tym kolorowe smugi świateł poruszających się samochodów.  Metoda ta także pozwala wykonać fascynujące zdjęcia gwiazd na niebie, czy uchwycić w spektakularny sposób zorzę polarną, która zresztą w ostatnim czasie coraz częściej gości nad polskim niebem. Jeśli chodzi o fotografowanie zjawisk atmosferycznych, długi czas naświetlania przyda się także podczas wykonywania zdjęć błyskawic. To, w jaki sposób pokażemy dane “zjawisko”, zależy już w dużej mierze od naszej inwencji twórczej. 

Nie można pominąć również aspektu artystycznego. Długi czas naświetlania często jest wykorzystywany przez fotografów do tworzenia abstrakcyjnych, mniej typowych kompozycji. Tutaj możliwości są właściwie nieograniczone. Jednym z ciekawszych przykładów może być tzw. malowanie światłem - wystarczy wykorzystać latarkę lub inne źródło światła, aby tworzyć abstrakcyjne wzory i kształty na danym ujęciu. Jeśli chcesz wypróbować tę technikę w najłatwiejszy możliwy sposób, ustaw odpowiednio długi czas naświetlania, wyceluj obiektyw w źródło światła, np. niewielki punkt świetlny na ulicy czy w domu (najlepiej jeśli wokół nie będą znajdować się inne źródła światła) i "rysuj" aparatem kształt, który chcesz uzyskać - czas otwarcia migawki musi być wystarczająco długi, aby zdążyć "namalować" dany kształt. Spróbuj. 

Na podstawie przedstawionych przykładów możesz zauważyć, że wpływ na ostateczny efekt ma również to, czy wykonujemy zdjęcia w nocy, czy w ciągu dnia. Długi czas naświetlania w zależności od warunków oświetleniowych pozwala uzyskiwać różnego rodzaju wizje artystyczne. Za dnia wykonamy piękny pejzaż z rozmytą, "gładką" wodą, nocą zarejestrujemy gwieździste niebo czy smugi świateł na ulicach. 

Odpowiednie dostosowywanie parametrów w celu osiągnięcia konkretnych efektów fotograficznych wymaga nieco wprawy i doświadczenia, szczególnie jeśli chodzi o aspekt techniczny. Wbrew pozorom uzyskanie zadowalającego rezultatu nie jest tak proste jak mogłoby się wydawać. Przede wszystkim należy zapoznać się z podstawowymi ustawieniami aparatu, odpowiednimi dla długiego czasu naświetlania oraz zadbać o akcesoria, które zwiększą efektywność poszczególnych ujęć. 

Zacznijmy od ustawień aparatu. Dzisiejsze sprzęty fotograficzne oferują szereg przydatnych trybów i funkcji, które zdecydowanie ułatwiają pracę i poszerzają możliwości eksperymentowania z czasem naświetlania. Jeśli chodzi o czas otwarcia migawki, nowoczesne modele aparatów, jak np. Canon EOS RP , Canon EOS R8 czy Nikon Z fc oferują zakres czasów naświetlania od 30 do 1/4000 s (lub 1/16 000 s w przypadku migawki elektronicznej w Canonie R8). Aby ustawić odpowiednio długi czas naświetlania, możesz skorzystać z konkretnych trybów pracy aparatu, dobierając poszczególne parametry w zależności od efektów, na których ci zależy. Aby mieć pełną kontrolę nad ustawieniami urządzenia, najlepiej przełączyć tryb na manualny - w ten sposób indywidualnie dobierzemy czas naświetlania, ustawienia przysłony, ISO oraz dostosujemy balans bieli. 

Fotografując z długim czasem naświetlania w dzień, musimy przede wszystkim zadbać o odpowiednie ustawienie przysłony. W przypadku tego rodzaju zdjęć zależy nam na mniejszej ilości światła, które wpada przez obiektyw, dlatego też najlepiej ustawić wartość przysłony na większą, najlepiej między f/8 do f/16.  Wartość ISO najlepiej jest ustawić na 100 lub 200, aby jak najbardziej zminimalizować szumy na zdjęciu (tzw. ziarno). Oczywiście można też skorzystać z półautomatycznych opcji, które - szczególnie na początku - ułatwią działanie. Idealnym trybem półautomatycznym, do eksperymentowania z długim czasem naświetlania, jest tzw. tryb preselekcji czasu (w przypadku aparatów Canon skrót Tv na urządzeniu). Do nas należy ustawienie czasu otwarcia migawki, natomiast przysłona regulowana jest automatycznie w zależności od zastanych warunków oświetleniowych. 

Jeśli zależy ci na bardzo długim czasie naświetlania - powyżej 30 sekund (bo tyle zazwyczaj maksymalnie możemy wybrać na aparacie) - możesz skorzystać z trybu długiej ekspozycji, czyli tzw. Bulb. Umożliwia otwarcie migawki tak długo, jak naciskamy spust. Jeśli zamierzamy wykonywać tego rodzaju zdjęcia, koniecznie powinniśmy skorzystać z samowyzwalacza albo wyposażyć się w specjalny pilot do zdalnego wyzwalania aparatu. W ten sposób unikniemy niepotrzebnych poruszeń czy wstrząsów. 

Oczywiście niezbędna może okazać się również odpowiednia stabilizacja aparatu, aby podczas fotografowania z długim czasem otwarcia migawki - zarówno podczas wykonywania zdjęć nocnych, jak i w ciągu dnia - zrobić jak najbardziej precyzyjne ujęcie. Poza tym, w przypadku zdjęć z długim czasem naświetlania, to znacznie wygodniejsza metoda niż fotografowanie "z ręki". Dobrej jakości statyw to krok do lepszej jakości zdjęć. Jeśli szukasz uniwersalnego i kompaktowego rozwiązania, zwróć uwagę na Manfrotto Element MII Aluminium lub nieco droższy - Manfrotto Befree Advanced Twist. 

Jeśli chodzi o dobór obiektywu, a precyzyjniej wybór ogniskowej, to wiele zależy tutaj od inwencji twórczej oraz efektów, które chcesz uzyskać. Niemniej, do zdjęć krajobrazowych zaleca się stosowanie krótszych ogniskowych, np. 16 mm czy 24 mm - zapewniają one szerszy kąt widzenia (obiektywy szerokokątne), dzięki czemu kadr jest po prostu szerszy i więcej możemy w nim "zmieścić". Nieco węższy kąt widzenia zapewniają obiektywy 35 czy 50 mm. Można też działać na teleobiektywach (np. 200 mm), dzięki którym możemy "przybliżać" obiekty. Tego typu obiektyw sprawdzi się na przykład podczas fotografowania nocnego nieba.

Należy też wspomnieć, że w bardzo jasnych warunkach oświetleniowych, długie naświetlanie może być nieco utrudnione ze względu na dużą ilość światła, nawet jeśli maksymalnie zmniejszymy przysłonę. Tu z pomocą przychodzą filtry szare ND (Neutral Density). Ich zastosowanie pozwala wydłużyć czas otwarcia migawki, kontrolować głębie ostrości, a także uniknąć prześwietleń w przypadku zmniejszenia przysłony w jasnych warunkach. Tym samym, jest to akcesorium, które zdecydowanie poprawia komfort pracy fotografa. Na rynku znajdziemy różnego rodzaju filtry ND, które w różnym stopniu redukują ilość światła. Na przykład filtr szary Marumi Magnetic Slim ND16 wydłuża ekspozycję o 4 EV, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie większej dynamiki i plastyczności obrazu, fotografując w silnym oświetleniu. Warto zwrócić też uwagę na filtr szary ND Hoya Variable Neutral Density o zmiennej przepuszczalności, jak podkreśla producent filtr przepuszcza 1/3 światła, co w praktyce odpowiada korekcji o 1.5 stopnia przysłony. Wybierając położenie pierścienia filtra w jego maksymalnej pozycji, ilość światła jest ograniczona aż do 1/400 pierwotnej wartości, co równa się 9 stopniom przysłony.

Fotografia wodospadów, płynącej wody 

Fotografia nocna (gwiazdy)

Fotografia nocna (miasto, ruch uliczny)

To tylko przykładowe parametry, które możesz ustawiać na swoim aparacie, ale ich konkretny dobór zależy przede wszystkim od warunków, w których się znajdujesz oraz tego, na jakim efekcie ostatecznie ci zależy. Warto zatem eksperymentować i próbować różnych opcji - nie ma jednej, szczegółowej wytycznej, która zagwarantuje konkretny efekt. Znaczenie ma zarówno rodzaj sprzętu, obiektyw, dobór poszczególnych parametrów, jak i miejsce czy warunki oświetleniowe, w których fotografujesz.

Nie tylko lustrzanka czy bezlusterkowiec umożliwiają wykonywanie profesjonalnych zdjęć. W dzisiejszych czasach prawie na równi znajdują się smartfony, które gwarantują bardzo wysoką jakość obrazu i wyposażone są w szereg zaawansowanych funkcji. Za przykład niech posłuży najnowszy iPhone 15, który posiada aparat główny o rozdzielczości 48 Mpix z przysłoną f/1.6 oraz ultraszerokokątny 12 Mpix z przysłoną f/2.4.

Właściwie we wszystkich nowoczesnych smartfonach znajdziemy wiele funkcji, które wspomogą proces fotografowania, w tym robienie zdjęć z długim czasem naświetlania. Wystarczy zajrzeć do zaawansowanych ustawień swojego aparatu w telefonie, aby się o tym przekonać. Znajdziemy tam albo specjalne automatyczne tryby, albo po prostu możliwość ustawień indywidualnych. I tutaj, podobnie jak w przypadku aparatów, będziemy mogli samodzielnie dostosować parametry w zależności od oczekiwanych efektów. Co więcej, istnieją też dodatkowe aplikacje do pobrania na smartfona, które poszerzają możliwości aparatu w telefonie.  Aby uniknąć poruszeń i wygodnie ustawić telefon w celu zrobienia zdjęcia, konieczny może okazać się statyw z uchwytem na smartfona. 

Chcesz spróbować swoich sił w fotografii mobilnej z długim czasem naświetlania? Spróbuj wykonać zdjęcie nocnego nieba. 

Wejdź w ustawienia zaawansowane aparatu w telefonie. Jeśli to możliwe, skorzystaj z ustawień ręcznych i spróbuj odpowiednio zmniejszyć wartość ISO w celu pozbycia się szumów. Zwiększ czas naświetlania oraz ustaw przysłonę (do f/5.6). Następnie uruchom samowyzwalacz i połóż telefon na płaskim podłożu, kierując tylny obiektyw na niebo. Efekty mogą być naprawdę zaskakujące i dorównywać zdjęciom wykonanym aparatami cyfrowymi. Warto popróbować i znaleźć najlepsze ustawienia dla swojego telefonu, w zależności od warunków oświetleniowych. 

Niemniej, lustrzanka czy bezlusterkowiec umożliwiają znacznie szerszy zakres możliwości jeśli chodzi o wybór trybów, ustawień oraz obiektywów.

Jak już wspominałam, praca z długim czasem naświetlania wymaga nieco wprawy oraz doświadczenia, a przede wszystkim praktyki. Dopiero gdy rzeczywiście spróbujemy swoich sił w tym obszarze, zauważymy, na jakie problemy możemy się natknąć. Postaram się nakreślić kilka z nich i zaproponować, jak można temu zapobiec.

Mówiłam o statywach czy filtrach, które mogą poprawić jakość wykonywanych zdjęć. Ale warto także zadbać o odpowiedni transport samego aparatu, jak i poszczególnych akcesoriów. Wybierając się w dalszą podróż, konieczne jest zabezpieczenie naszych sprzętów, szczególnie jeśli wybieramy się na przykład na dłuższą wędrówkę i nie jesteśmy w stanie przewidzieć warunków pogodowych. A czasami sam plecak może nie wystarczyć. Warto zatem pomyśleć o zakupie odpowiedniego etui  czy torbie na aparat, w której zmieścisz też dodatkowe akcesoria fotograficzne. 

Nie istnieje jedna precyzyjna wskazówka, która wskaże najlepszy aparat do wykonywania zdjęć z długim czasem naświetlania. Wszystko zależy od naszych osobistych preferencji, oczekiwań oraz pomysłów. Niemniej, wybierając urządzenie fotograficzne, warto wziąć pod uwagę kilka istotnych aspektów, takich jak np. stabilność matrycy, żeby zredukować niepotrzebne drgania, zakres ISO, który pozwoli na zmniejszenie szumu nawet w słabych warunkach oświetleniowych, tryby Bulb i Time, które mogą okazać się niezbędne przy tego typu fotografii. Obecnie nowoczesne urządzenia fotograficzne są wyposażone w szereg ciekawych funkcji i technologii, które wspomagają pracę fotografa i pozwalają osiągać niesamowite efekty. Dzisiaj najczęstszy wybór pada na aparaty bezlusterkowe, które są przede wszystkim lżejsze i mniejsze od tradycyjnych lustrzanek, a przy tym oferują porównywalną czy nawet lepszą jakość jeśli chodzi o wybrane parametry. Co więcej, praktycznie wszystkie współczesne modele aparatów dysponują łącznością bezprzewodową i możliwością sterowania ustawieniami za pomocą aplikacji na telefonie. To sprawia, że fotografowanie z długim czasem naświetlania staje się jeszcze łatwiejsze.  Warto zwrócić uwagę na takie urządzenia: 

Co ważne, aktualnie w sklepie AB Foto trwa świąteczna promocja, która umożliwia tańszy zakup wybranych produktów - rabaty sięgają do -70%, więc jeśli planowałeś sprawić sobie lub komuś prezent w postaci nowego aparatu lub akcesoriów fotograficznych, zajrzyj na stronę sklepu. 

Warto jednak pamiętać, że najlepszy aparat to ten, który masz przy sobie i nieważne, czy fotografujesz nowoczesnym bezlusterkowcem, profesjonalną lustrzanką, najnowszym smartfonen czy analogiem -  niezależnie od sprzętu, jaki posiadasz, możesz eksperymentować i próbować swoich sił w fotografowaniu. Długi czas naświetlania daje naprawdę nieograniczone możliwości jeśli chodzi o tworzenie ciekawych kompozycji i kreowanie artystycznych wizji. Jeśli jeszcze nie próbowałeś wykonywać tego typu zdjęć, zachęcam. Mam nadzieję, że z powyższymi wskazówkami i inspiracjami, odkryjesz nowe możliwości.