Gwiazda starsza niż wszechświat była dla astronomów jedną z najbardziej irytujących zagadek. Teleskop Hubble'a przyszedł z pomocą

Sama historia HD 140283 (która nieoficjalnie nazywana jest gwiazdą Matuzalemem) nie jest jakoś przesadnie pasjonująca. Ot, kolejna gwiazda z Gwiazdozbioru Wagi, która dość szybko przekształciła się w czerwonego olbrzyma. Jest też na tyle duża (jej wielkość gwiezdna wynosi 7 z kawałkiem), że z Ziemi można dostrzec ją, obserwując niebo przez lornetkę, co oczywiście sprawiło, że jest nam znana od ponad 100 lat. Jej pierwsze poważniejsze badania przeprowadzono w latach 50. ubiegłego wieku. Wtedy to astronomom udało się ustalić coś zupełnie bez sensu...

Wiek gwiazdy możliwy jest do ustalenia dzięki analizie jej budowy. W przypadku HD 140283 astronomowie przyjrzeli się jej zawartości ciężkich pierwiastków. Okazało się, że czerwony olbrzym ma ich spore niedobory, w porównaniu z sąsiadującymi z nim gwiazdami. A że mówimy tu o tzw. halo Drogi Mlecznej, czyli o miejscu, w którym znaleźć możemy jedne z pierwszych gwiazd, które pojawiły się w naszej galaktyce, taka dysproporcja względem sąsiadów oznaczała, że HD 140283 jest jeszcze starszą gwiazdą.

O ile starszą? To doskonałe pytanie. Z obliczeń przeprowadzonych na początku lat 2000 wynikało na przykład, że ma ona 16 mld lat. To brzmiało oczywiście absurdalnie, zważywszy, że wiek całego Wszechświata wynosi ok. 13,8 mld lat. Z późniejszych obserwacji wynikło, że gwiazda jest trochę młodsza i ma zaledwie 14,5 mld lat, co było równie niedorzecznym wynikiem. Tak właśnie wiek gwiazdy HD 140283 stał się jedną z najbardziej irytujących zagadek astronomicznych.

Pierwszy sensowny wiek HD 140283 udało się ustalić dzięki obserwacjom przeprowadzonym za pośrednictwem teleskopu Hubble'a. Pierwszą daną do korekty okazała się oczywiście odległość, jaka dzieli bohaterkę tego tekstu od Ziemi. Dzięki Hubble'owi, udało się ustalić, że HD 140283 jest oddalona od nas o 190,1 lat świetlnych. Korekta odległości sprawiła, że astronomowie mogli dokładniej określić jej wewnętrzną jasność, która jest kolejnym ważnym czynnikiem, jeśli chodzi o ustalanie wieku gwiazdy.

Obie korekty przeprowadził zespół Howarda Bonda, co sprawiło, że wiek HD 140283 zaczął mieścić się w wieku Wszechświata. Aktualnie szacujemy bowiem, że gwiazda narodziła się ok. 12 mld lat temu, w jakiejś pradawnej galaktyce karłowatej, po czym została zassana przez powstającą w tamtych czasach Drogę Mleczną. Taki scenariusz jest o tyle prawdopodobny, gdyż HD 140283 ma wydłużoną orbitę, co przekłada się oczywiście na jej prędkość wynoszącą, 1 287 475 km/h. Oznacza to, że przejście przez kawałek nieba o szerokości kątowej zajmuje jej niecałe 1500 lat.